ადამიანის კანი და მისი აგებულება! Human skin and its structure!

ადამიანის კანი და მისი აგებულება!

ადამიანის კანი შედგება ეპიდერმისისგან, დერმისგან და კანქვეშა ქსოვილისგან – ჰიპოდერმისგან. 

1- ეპიდერმისი შედგება ხუთი შრისგან: ბაზალური, წვეტიანი (ქიცვისებრი), მარცვლოვანი, მბზინავი, რქოვანა. ბაზალური შრე წარმოდგენილია ბაზალურ მემბრანაზე ერთ რიგად განლაგებული პრიზმული უჯრედებისგან (ბაზალური ეპიდერმოცეტები), რომლებშიც წარმოდგენილნი არიან ბაზალური მემბრანის პერპენდიკულარულად ორიენტირებული ბირთვები.  მათ ციტოპლაზმაში განლაგებულია დიდი რაოდენობით უწვრილესი ძაფები (ტონოფილამენტები), რომლებიც შეკრებილნი არიან კონებად – ტონოფიბრილებად (საყრდენი ბოჭკოები), აგრეთვე პიგმენტ მელანინის მარცვლები. ბაზალურ მემბრანაში ბაზალური უჯრედები  ნახევრადდესმოსომებთან დამაგრებულნი არიან თითისებური წანაზარდებით.

მეზობელი ეპიდერმოციტები ერთმანეთთან მიერთებულნი არიან ურთიერთშემღწევი გამობერილობებით და დესმოსომებით.

ეპიდერმოციტების გარდა ბაზალურ შრეში განლაგებულნი არიან ახალგაზრდა უჯრედები, რომელთაც გააჩნიათ მელანინის გამომუშავების უნარი (მელანოციტები). ახალგაზრდა პიგმენტური უჯრედები – მელანობლასტები წარმოიქმნებიან ჩანასახში ნერვული მუთაქისებური უჯრედებისგან და მიგრაციას განიცდიან ეპიდერმისში; მათი მორჩები (ხშირად მათ უწოდებენ დენდრიტებს და მათი რაოდენობა 10–მდეა, ხოლო სიგრძე 60 მკმ და მეტი) მიემართებიან მაღლა, წვეტიანი (ქაცვისებური) შრის უჯრედშორის ნაპრალებით. მელანოციტებს არ გააჩნიათ ტონოფიბრილები და დესმოსომები; ისინი თავისუფლად არიან მოთავსებულნი; მათთვის დამახასიათებელია მელანინის შემცველი და განვითარების სხვადასხვა სტადიაზე მყოფი მელანოსომების არსებობა. ბაზალურ ეპიდერმოციტებში მელანინის არსებობა აიხსნება მელანოციტებიდან მათ შეღწევაზე. მელანინის დაგროვებაზე დამოკიდებულია კანის პიგმენტაციის ხარისხი.
წვეტიანი (ქაცვისებური) შრე ჩვეულებრვი შედგება 3–6 რიგად (ცალკეულ უბნდებზე – 15–მდე) განლაგებული პოლიგონალური უჯრედებისგან (წვეტიანი ეპიდერმოციტები), რომლებიც კანის ზედაპირისკენ თანდათან მკვრივდებიან. წვეტიანი შრის პლაზმოლემები წარმოქმნიან ღრმა, ურთიერთშემღწევ წანაზარდებს და დესმოსომებთან დამაკავშირებელ გამონაზარდებს. წვეტიანი შრის უჯრედებში ტონოფიბრილები უფრო მეტია, ვიდრე ბაზალურ შრეში; ისინი მჭიდროდ და კონცეტრირებულად განლაგებულნი არიან ბირთვების გარშემო და ჩაწნულნი არიან დესმოსომებში. სუპრაბაზალურად წვეტიან შრეში მოთავსებულია ლანგერჰანსის თეთრი, კუნძულოვანი უჯრედები.

მარცვლოვანი შრე ჩვეულებრივ ჩამოყალიბებულია 1–3, ხოლო ხელის და ფეხისგულებზე 5–7 რიგად განლაგებული, სწორი კონტურების მქონე უჯრედებისგან. ისინი შეიცავენ კერატოჰიალინის გრანულებს.
მბზინავი შრე კანის ყველა უბანზე არ არის წარმოდგენილი; ის მდებარეობს მხოლოდ იქ, სადაც ეპიდერმისის შრე მნიშვნელოვან სისქეს აღწევს (ხელისგულები, ფეხისგულები). იგი შედგება 3–4 რიგის, სუსტად კონტურირებული უჯრედებისგან, რომლებიც შეიცავენ ელეიდინს (სინათლის ძლიერად გარდამტეხი ნივთიერება, რომელიც მიეკუთვნება ალბუმინების რიცხვს), გლიკოგენს და ცხიმის წვეთებს. ბზინავი შრის ზედა ნაწილების უჯრედებში ბირთვები არ გვხვდება.

რქოვანა შრე წარმოქმნილია მთლიანად გარქოვანებული უბირთვო უჯრედებით – რქოვანა ფირფიტებისგან; ყველაზე კარგად განვითარებულია იქ, სადაც კანი განიცდის ყველაზე მეტ მექანიკურ ზემოქმედებას. რქოვანა გარსის მემბრანა გასქელებულია, უჯრედები შეიცავენ განსაკუთრებულ ცილოვან ნივთიერებას – კერატინს. ეპიდერმისის უჯრედების გარქოვანა თანდათან ხდება: ის იწყება ბაზალური ეპიდერმოციტებისგან და სრულდება რქოვანა შრის მთლიანად გარქოვანებული უჯრედების წარმოქმნით. გარქოვანებას საფუძვლად უდევს ტონოფიბრილებთან კერატოჰიალინის კომპლექსის ჩამოყალიბება. ეპიდერმისის ბაზალურ და წვეტიან შრეებს ეწოდებათ ლორწოვანი (მალპინგური) შრე. ნორმაში უჯრედების დაყოფა ხორციელდება ბაზალურ შრეში. კანის სხვადასხვა უბნებზე ეპიდერმისის სრული აღდგენის სისწრაფე განსხვავებულია (მაგ., ფეხისგულზე – 1 თვემდე, იდაყვზე – 10 დღემდე). დერმა შედგება ბოჭკოებით მდიდარი და უჯრედებით შედარებით ღარიბი მკვრივი, შემაერთბელი ქსოვილისგან, რომელიც წარმოადგენს კანის დანამატების (თმების, ფრჩხილების, საოფლე და ქონის ჯირკვლების), სისხლძარღვების და ნერვების საყრდენს. მასში გამოყოფენ ორ შრეს: ეპიდერმისის მოსაზღვრე დვრილისებრი და ბადისებრი (რეტიკულური) შრეები. დერმის ბოჭკოვანი სტრუქტურები წარმოდგენილნი არიან კოლაგენური, ელასტიური და რეტიკულური ბოჭკოებით. დერმაში უჯრედული ელემენტები გვხვდება უმნიშვნელო რაოდენობით. დვრილისებრი შრე დაფარულია ელასტიური ბოჭკოების მჭიდრო ქსელით, რომელიც ბადისებრ შრეში უფრო იშვიათი, ფართო მარყუჟოვანია და სქელდება მხოლოდ კანის დანამატების, სისხლძარღვების სიახლოვეს, ისევე როგორც რეტიკულური ბოჭკოების ქსელი. ბადისებრ შრეში ძირითადად წარმოდგენილია ერთმანეთში გადახლართული და ერთმანეთთან მჭიდროდ მიბჯენილი კოლაგენური ბოჭკოების მსხვილი კონები, რომლებიც წარმოქმნიან რომბისებურ ფიგურებს. დვრილისებრ შრეში გვხვდება ფაშარი შემაერთებელი ქსოვილისთვის დამახასიათებელია უჯრედული ელემენტები, ხოლო ბადისებრ შრეში ჭარბობენ ფიბროციტები. დერმაში, სისხლძარღვების და თმების გარშემო, შესაძლებელია აღინიშნებოდეს უმნიშვნელო, ლიმფოიდურ–ჰისტიოციტური ინფილტრატები. ბოჭკოებს, კანის დანამატებს და კანის სხვა სტრუქტურულ წარმონაქმნებს შორის სივრცე უკავია ე.წ. ძირითად ნივთიერებას – ამორფულ სუბსტანციას.
კანქვეშა ქსოვილი (ჰიპოდერმა) შედგება კოლაგენური, ელასტიური და რეტიკულური ბოჭკოების ფაშარი ქსელისგან, რომელთა მარყუჟებშიც განლაგებულნი არიან ცხიმოვანი ქსოვილის წილაკები – ცხიმის დიდი ზომის წვეთების შემცველი ცხიმოვანი უჯრედების გროვები. ქუთუთოებზე, ფრჩხილის ფირფიტების ქვეშ, განაპირა სხეულზე, მცირე სასირცხო ბაგეებზე და სათესლე პარკზე კანქვეშა ქსოვილი არ არის.
დერმაში არტერიები ხვდებიან კანქვეშა ქსოვილიდან. დერმაში ხორციელდება მათი განტოტიანება და ანასტომოზების ჩამოყალიბება ღრმა და ზედაპირული (დვრილისქვეშა) პარალელური სისხლძარღვოვანი ქსელების სახით. დვრილისქვეშა ქსელიდან გამოდიან ტერმინალური არტერიოლები (თითო რამდენიმე დვრილზე). თითოეულ დვრილში არსებულ კაპილარს გააჩნია სარჭის ფორმის მარყუჟის ფორმა, რომელიც დვრილის მწვერვალისკენ მიემართება არტერიული მუხლით და გადადის უფრო მსხვილ ვენურ მუხლში. კაპილარული მარყუჟებიდან სისხლი გროვდება ზედაპირულ ვენურ ქსელში, შემდგომ კი ერთმანეთის გვერდით განლაგებულ და შედარებით გამსხვილებულ სამ ვენურ ქსელში. ყველაზე ღრმა ვენური ქსელი წარმოდგენილია კანქვეშა ქსოვილში.

დერმაში მოთავსებულია ლიმფური სადინრების ორი ჰორიზონტალურად განლაგებული ქსელი – ზედაპირული და ღრმა. ზედაპირული ლიმფური ძარღვებიდან დერმის დვრილებში გამოდიან ბრმა გამონაზარდები (სინუსები). ღრმა ლიმფური ქსელიდან იწყება ლიმფური ძარღვები, რომლებიც თანდათან მსხვილდებიან, ერთმანეთთან ქმნიან ანასტომოზებს და კანქვეშა ქსოვილის საზღვარზე ქმნიან წნულს.
კანი მდიდარია სხვადასხვა მგრძნობიარე ნერვული დაბოლოებებით. მგრძნობიარე ნერვული ბოჭკოები მიემართებიან კანის რეცეპტორებიდან და შედიან თავის და ზურგის ტვინის ნერვების შემადგენლობაში. კანში წარმოდგენილნი არიან მრავლობითი ვეგეტაციური ნერვული ბოჭკოები, რომლებიც ახორციელებენ სისხლძარღვების, გლუვი კუნთების და ჯირკვლების ინერვაციას. მგრძნობიარე და მამოძრავებელი ნერვული ბოჭკოები შესაძლებელია იმყოფებოდნენ ერთი ნერვული ღეროს შემადგენლობაში. კანქვეშა ქსოვილიდან დერმაში გამავალი მსხვილი ნერვული ღეროები წარმოქმნიან წნულებს: ღრმას – კანქვეშა დვრილების საზღვარზე და ზედაპირულს – დვრილების ფუძეზე. აღნიშნული წნულებიდან დერმის დვრილებისკენ, კანის დანამატებისკენ და სისხლძარღვებისკენ მიემართებიან ცალკეული ნერვული ბოჭკოები და მათი მცირე ზომის კონები

ავტორი: ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელია  (სამედიცინო ენციკლოპედია)

Human skin and its structure!

Human skin consists of the epidermis, dermis and subcutaneous tissue - the hypodermis.

1- The epidermis consists of five layers: basal, pointed (granular), granular, shiny, corneal. The basal layer is composed of prism cells (basal epidermocytes) arranged in a row on the basement membrane, in which the perpendicularly oriented nuclei of the basement membrane are represented. In their cytoplasm are located a large number of thin filaments (tonofilaments), which are gathered into bundles - tonofibrils (supporting fibers), as well as pigment melanin granules. In the basement membrane, the basal cells are attached to the hemispheres by finger-like protrusions.

Neighboring epidermocytes are connected to each other by penetrating swellings and desmosomes.

In addition to epidermocytes, young cells are located in the basal layer, which have the ability to produce melanin (melanocytes). Young pigment cells - melanoblasts are formed in the embryo from nerve mutag cells and migrate to the epidermis; Their stems (often referred to as dendrites and numbering up to 10 and 60 microns or more in length) extend upward through the intercellular fissures of a dense (mottled) layer. Melanocytes lack tonofibrils and desmosomes; They are freely placed; They are characterized by the presence of melanosomes containing melanin and at different stages of development. The presence of melanin in basal epidermocytes is explained by their penetration from melanocytes. The degree of skin pigmentation depends on the accumulation of melanin.

The dotted layer usually consists of 3 to 6 rows (up to 15 in individual areas) of polygonal cells (dotted epidermocytes) that gradually thicken toward the surface of the skin. Dotted layer plasmoles form deep, interlocking tendons and growths that connect to desmosomes. Tonofibrils are more abundant in dense layer cells than in basal layer; They are tightly and concentrated around the nuclei and are embedded in the desmosomes. The white, islet cells of Langerhans are located in the suprabasal drip layer.

The granular layer is usually composed of 1–3 rows of cells with straight contours, arranged in rows 5–7 on the hands and feet. They contain keratohyalin granules.

The shiny layer is not present on all areas of the skin; It is located only where the epidermis layer reaches a significant thickness (wrists, ankles). It consists of 3-4 rows of weakly contoured cells that contain eleidin (a highly light-converting substance called albumin), glycogen, and fat droplets. The nuclei are not found in the cells of the upper part of the glossy layer.

The corneal layer is made up of completely corneal nucleated cells - corneal plates; It is best developed where the skin is most exposed to mechanical impact. The membrane of the cornea is thickened, the cells contain a special protein substance - keratin. Cell formation of epidermis occurs gradually: it starts from basal epidermocytes and ends with the formation of completely corneal cells of the corneal layer. Transplantation is based on the formation of a keratohyalin complex with tonofibrils. The basal and droplet layers of the epidermis are called the mucous (malpinous) layer. Normally, cell division takes place in the basal layer. The speed of complete recovery of the epidermis varies in different areas of the skin (eg, on the foot - up to 1 month, on the elbow - up to 10 days). The dermis is made up of fiber-rich and relatively cell-poor dense, connective tissue that is the backbone of skin appendages (hair, nails, sebaceous and sebaceous glands), blood vessels, and nerves. It is divided into two layers: the epidermis and the reticular layers that border the epidermis. The fibrous structures of the dermis are represented by collagen, elastic and reticular fibers. In the dermis, cellular elements are found in insignificant quantities. The laryngeal layer is covered with a tight network of elastic fibers, which is a rarer, wider loop in the reticular layer and thickens only in the vicinity of skin appendages, blood vessels, as well as a network of reticular fibers. The mesh layer consists mainly of large bundles of collagen fibers intertwined and closely intertwined to form rhombic figures. The fibrous layer is characterized by fibrous connective tissue characterized by cellular elements, while the reticular layer is dominated by fibrocystic. In the dermis, around the blood vessels and hair, there may be slight lymphoid-histolytic infiltrates. The space between the fibers, skin appendages and other structural formations of the skin is occupied by the so-called The main substance - an amorphous substance.

The subcutaneous tissue (hypodermis) is made up of a thick layer of collagen, elastic, and reticular fibers, in the loops of which are sebaceous tissue particles - clumps of fat cells containing large droplets of fat. There is no subcutaneous tissue on the eyelids, under the nail plates, on the fringe body, on the labia minora, and on the testicles.

In the dermis, arteries meet from subcutaneous tissue. In the dermis, their branching takes place and anastomoses are formed in the form of deep and superficial (subcutaneous) parallel vascular networks. Terminal arterioles emerge from the subcutaneous network (for several vertebrae each). The capillary in each vertebra has the shape of a loop-shaped loop that leads to the apex of the vertebra through the arterial knee and passes into the larger venous knee. Blood from the capillary loops collects in the superficial venous network, and then in three venous networks located adjacent to each other and relatively enlarged. The deepest venous network is represented in the subcutaneous tissue.

In the dermis are placed two horizontally arranged networks of lymphatic ducts - superficial and deep. Blind growths (sinuses) emerge from the superficial lymphatic vessels in the dermis. From the deep lymphatic network begin the lymphatic vessels, which gradually enlarge, forming anastomoses with each other and forming a plexus at the border of the subcutaneous tissue.

The skin is rich in various sensitive nerve endings. Sensitive nerve fibers travel from the skin receptors and enter the nerves of the head and spinal cord. The skin is represented by numerous vegetative nerve fibers that innervate blood vessels, smooth muscles, and glands. Sensitive and motor nerve fibers may be present in a single nerve stem. Large nerve trunks from the subcutaneous tissue to the dermis form plexuses: deep - at the border of the subcutaneous ducts and superficial - at the base of the ducts. From these plexuses, separate nerve fibers and their small bones lead to the dermis, skin appendages, and blood vessels.

Author: Lali Dateshidze and Archil Shengelia (Medical Encyclopedia)